Early modern disputation: conduct, structure and topics

https://doi.org/10.54013/kk766a2

Keywords: early modern period, disputation, history of universities, book history

Early modern disputation was a phenomenon in its own right, involving both performative and textual aspects. The texts of the disputations were different from modern academic dissertations and articles, while at the same time serving as a kind of model for both. For this reason, they must also be approached as a specific genre that no longer exists today. Disputations are intrinsically linked to the early modern university and its traditions: from the 16th to 18th century, the disputation was the main academic product of universities. It was the basis on which degrees were awarded and jobs were applied for. Changes in universities at the end of the eigh­teenth century led to the introduction of the requirement of an independently written monograph as a prerequisite for the award of a degree, and this development was accompanied by a gradual disappearance of exercise disputation in the 19th century.

Early modern disputations contain a wealth of information for study: they document the attractiveness and innovation potential of universities, the academic developments of the various faculties, the careers of participants, personal relationships, the reputation of professors and, of course, changes within individual disciplines. Often, the printed theses allow conclusions to be drawn about the educational policies and the theological-philosophical background of the schools concerned. The arguments put forward in the disputations and the choice of authorities cited make it possible to place the participants in the context of certain methodological trends or to associate them with leading figures in the discipline. The content of the disputations conveys the debates that took place at a particular place and time, informs about the basic knowledge that students were taught, and gives an explanation of how the hot topics of the time were understood.

From the vast number of disputations, which has hitherto been an obstacle to research, digitization, distant reading and other statistical methods can glean very useful information. For example, it is possible to determine with great precision when certain topics were discussed in certain universities or how ideas moved between universities, while gratulations and other paratexts enable one to map (also visually) academic circles of communication, a citation index helps to identify authorities, topic modelling provides access to the central issues of controversy in different time periods, etc.

More in-depth study of the disputations has only gained momentum in the last couple of decades, and there are many unexplored themes and problems. Disputations are also one of the main sources for the intellectual history of the Estonian early modern period, and our philosophical, medical, legal and theological disputations will provide ample material for further research.

 

Meelis Friedenthal (b. 1973), PhD, University of Tartu, Institute of Philosophy and Semiotics, Associate Professor of Intellectual History (Jakobi 2, 51005 Tartu) meelis.friedenthal@ut.ee

References

Veebivarad

Doria. https://www.doria.fi

Eesti Rahvusbibliograafia. https://erb.nlib.ee

Internet Archive. Digital Library. https://archive.org/

VD 17. Das Verzeichnis der im deutschen Sprachraum erschienenen Drucke des 17. Jahr­hunderts. http://www.vd17.de

Kirjandus

Abélard, Pierre 2013. Lugu mind tabanud õnnetustest. (Katkend.) Tlk Kaarina Rein. – Keskaja kirjanduse antoloogia. Kd 1: Ladinakeelne kirjandus. Toim Marek Tamm. Tallinn: Varrak, lk 295–314.

Alanus, Georgius Christophori; Munthelius [Lagercrona], Johannes Mattsson 1645. Disputatio philosophica inauguralis de magia naturali quam divina affulgente gratia in Regia Universitate Christinèâ, ex decreto [et] unanimi approbatione venerandae [et] amplissimae facult: philosophicae. Magnifico rectore, … dn. m. Simone Kexlero mathematum professore percelebri & industrio. Spectabiliq[ue] decano … d. m. Nicolao L. Nycopensi, log. & poëseos professore eximio, sub praesidio … d. m. Georgii C. Alani, phys. & botan: professoris acutissimi. Praeceptoris & fautoris sui aetatèm colendi, pro magisterij gradu, ejusq[ue] privilegijs reportandis publicae censurae submittit Johannes Mat. Munthelius Westmannus medic. stud. In auditorio superiori ad diem 19. Aprilis anni christianae aerae 1645. horis ab 8. matutinis. Aboæ. Excudebat Petrus Wald Acad. typogr. https://urn.fi/urn:nbn:fi:fv-01425

Annerstedt, Claes (toim) 1877. Upsala universitets historia: Bihang 1: Handlingar 1477–1654. Uppsala: W. Schultz.

Annerstedt, Claes 1910. Upsala universitets historia. Bihang 2: Handlingar 1655–1694. Uppsala: Akademiska Bokförlaget.

Apin, Siegmund Jacob 1719. Unvorgreiffliche Gedancken, wie man so wohl alte als neue ­Dissertationes academicas mit Nutzen sammlen, und einen guten Indicem darüber ­halten soll. Nürnberg: Johann Daniel Tauber.

Brockliss, Laurence 2020. Printed theses in seventeenth- and eighteenth-century France. – Early Modern Disputations and Dissertations in an Interdisciplinary and European Context. (Intersections 71.) Toim Meelis Friedenthal, Hanspeter Marti, Robert Seidel. Leiden: Brill, lk 191–206.
https://doi.org/10.1163/9789004436206_008

Cameen, Sveno; Barthelius, Petrus 1693. Dissertatio philosophica de spectris, quam permissu & approbatione praecellentissimae facultatis philosophicae in inclyta Academia Dorpatensi sub moderamine … Dni. Svenonis Cameen, hist. prof. ord. pro laurea magisterii reportanda publicae bonorum ventilationi subjicit S.ae R.ae M.tis alumnus Petrus Bartelius, Wermlandia Svedus. … ad diem 4. Martii anno M.DC.XCIII. Dorpati, excudit Johannes Brendeken, Acad. typograph.

Chang, Kevin 2007. Kant’s disputation of 1770: The dissertation and the communication of knowledge in early modern Europe. – Endeavour, kd 31, nr 2, lk 45–49.
https://doi.org/10.1016/j.endeavour.2007.05.008

Chang, Ku-ming (Kevin) 2004. From oral disputation to written text: The transformation of the dissertation in early modern Europe. – History of Universities, kd 19, nr 2, lk 129–187.

Constitutiones 1997 = Constitutiones Academiae Dorpatensis (Academia Gustaviana). Tartu Akadeemia (Academia Gustaviana) põhikiri. Tlk Kristi Sak, toim Marju Lepajõe. Tartu: Tartu Ülikooli Kirjastus.

Dau, Michael 1695. De mediis introducendi philosophiam eclecticam cogitata Michaelis Dau, in Reg. Dorpat. Acad. P.P. adjecta est ob affinitatem argumenti dissertatio Johannis Ludovici Vivis De vita & moribus eruditi. Dorpat: Brendeken.

Dau, Michael; Knoll, Petrus 1696. Dissertatio philosophica de animae immortalitate ex lumine naturae demonstrabili, quam … consentiente amplissimo philosophorum ordine in Regia ad Emmam Academia praeside … Michaele Dau, eloq. & poes. professore ordinario facultatis philosophicae h. t. decano Publicae ventilationi submittit Petrus Knoll, Kil. Holsatus, auctor et respondens. … MDCXCVI. d. 22. Februarii. Dorpati, excudit Johannes Brendeken, Acad. Typograph.

Dau, Michael; Wagener, Heinrich Christian 1696. Dissertatio philosophica de trinitate Platonis et Platonicorum, quam … consentiente amplissimô philosophorum ordine in almâ ad Emmam Academiâ Gustaviano-Carolina, sub praesidio viri celeberrimi Michaelis Dau, eloq. & poës. prof. ordin. & h. t. facultatis philosophicae decano. Publicè ventilandam proponit Heinrich Christian Wagener Saxo. … MDCXCVI. d. 2. Maji. horis & loco consvetis. Dorpati, excudit Johannes Brendeken, Acad. typogr.

Dau, Michael; Wittenburg, Michael 1697. Exercitatio academica de revolutione animarum. Ethnico-rabbinica earumq[ue] praeexistentia, quam … consentiente ampliss. facultate philosophica in Regia ad Emmam Academia sub praes[i]dio Michaelis Dau, eloquentiae & poës. profes. ordin. … ad d. [20.] Octob. 1697. eruditorum examini submittet Michael Wittenburg, Suxna Semgallus S.S. theol. studiosus. Dorpati, excudit Johannes Brendeken, Acad. typogr.

Ducheyne, Steffen 2005. Newton’s training in the Aristotelian textbook tradition: From effects to causes and back. – History of Science, kd 43, nr 3, lk 217–237.
https://doi.org/10.1177/007327530504300301

Erici Stregnensis, Johannes; Flojerus, Andreas 1651. Disputatio philosophica de natura et constitutione scientiae naturalis; quam rectore … dn. Sebastiano Wirdig, medicinae doctore & professore, … in regia Academia Gustaviana, quae Dorpati est ad Embeccam, sub praesidio … M. Johannis Erici Stregnensis, professoris publici & regij suprem. judicij, … pro insignibus et privilegiis magisterij philosoph. consequendis, plaecide disputationis exercitio submittebat Andreas Flojerus, ad diem 19. Martij 1651. … Dorpati Livonorum, imprimebat Johannes Vogelius, acad. typogr.

Erici Stregnensis, Johannes; Scarensis, Jonas Johannis 1645. Disputatio Philosophica De Philosophiae Natura Et Constitutione; Quam … Facultatis Philosophicae in Regia Academia Gustaviana, Quae Est Dorpati Ad Embeccam, Ad Diem 26. April. … Sub Praesidio … Johannis Erici Stregnensis, … Discutiendam Exhibet Jonas Johannis Scarensis. Dorpat: Vogelius.

Friedenthal, Meelis 2012. Etümoloogia stiihiad. – Lugemise kunst. The Art of Reading. (Raamat ja aeg = Libri et memoria 2, Eesti rahvusraamatukogu toimetised = Acta Bibliothecae Nationalis Estoniae = Transactions of the National Library of Estonia 13.) Koost Piret Lotman. Tallinn: Eesti Rahvusraamatukogu, lk 272–285.

Friedenthal, Meelis 2016. Ramism ja metafüüsika Academia Gustavianas. – Konfessioon ja kirjakultuur. Confession and the Literary Culture. (Raamat ja aeg = Libri et memoria 4, Eesti Rahvusraamatukogu toimetised = Acta Bibliothecae Nationalis Estoniae = Trans­actions of the National Library of Estonia 15.) Koost Piret Lotman. Tallinn: Eesti Rahvusraamatukogu, lk 98−117.

Friedenthal, Meelis 2019. Akadeemilise teoloogia suunad Tartus Academia Gustavianas ja Gustavo-Carolinas. – Reformatsioon – tõlked ja tõlgendused. Reformation – Translations and Interpretations. (Raamat ja aeg = Libri et memoria 5, Eesti Rahvusraamatukogu toimetised = Acta Bibliothecae Nationalis Estoniae = Transactions of the National Library of Estonia 16.) Koost Piret Lotman. Tallinn: Eesti Rahvusraamatukogu, lk 164–183.

Friedenthal, Meelis; Piirimäe, Pärtel 2015. Philosophical disputations at the University of Tartu 1632–1710: Boundaries of a discipline. – Studia Philosophica Estonica, kd 8, nr 2, lk 65–90.
https://doi.org/10.12697/spe.2015.8.2.03

Friedenthal, Meelis; Päll, Janika 2017. Pneumatoloogiast üldiselt ja Gezeliuse kreekakeelsetest pneumatoloogilistest disputatsioonidest spetsiifiliselt. – Kroonikast epitaafini. Eesti- ja Liivimaa varauusaegsest haridus- ja kultuurielust. (Rahvusarhiivi toimetised = Acta et commentationes archivi nationalis Estoniae 1(32).) Toim Katre Kaju. Tartu: Rahvus­arhiiv, lk 182–237.

Johnston, William M. 2013. Encyclopedia of Monasticism. Routledge.
https://doi.org/10.4324/9780203825488

Lim, Richard 1995. Public Disputation, Power, and Social Order in Late Antiquity. Berkeley: University of California Press.

Lindborg, Rolf 1965. Descartes i Uppsala: striderna om „nya filosofien” 1663–1689. (Lychnos-bibliotek 22.) Stockholm jt: Almqvist & Wiksell.

Lindroth, Sten 1976. A history of Uppsala University, 1477–1977. Stockholm: Almquist & Wiksell.

Mancelius, Georgius 1633. Palaestra theologica privatis XV. exercitiis olim instituta, nunc verò in Regia Academia Dorpatensi aperta. Praeside Georgio Mancelio, Semgallô SS. th. licentiatô, professore, ad D. Joh. Aedem pastore primariô, circuli Dorpatensis praepositô, nec non judicij ecclesiastici adsessore. Dorpati Livonorum, excudebat Jacobus Pistorius.

Novikoff, Alex J. 2013. The Medieval Culture of Disputation. Pedagogy, Practice, and Performance. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
https://doi.org/10.9783/9780812208634

Platon 2003. Teosed I. Sokratese apoloogia. Phaidon. Kriton. Pidusöök. Charmides. Phaidros. Euthyphron. (Avatud Eesti raamat.) Koost Marju Lepajõe. Tlk Astrid Kurismaa, M. Lepajõe, Sven-Erik Soosaar, Jaan Unt. Tartu: Ilmamaa.

Rauch, Georg von 1969. Die Universität Dorpat und das Eindringen der frühen Aufklärung in Livland, 1690–1710. Hildesheim: Georg Olms Verlag.

Rein, Kaarina 2011. Arstiteadus rootsiaegses Tartu gümnaasiumis ja ülikoolis aastatel 1630–1656. Meditsiinialased disputatsioonid ja oratsioonid ning nende autorid. (Dissertationes theologiae Universitatis Tartuensis 21.) Tartu: Tartu Ülikooli Kirjastus.

Seidel, Robert; Marti, Hanspeter; Friedenthal, Meelis (toim) 2020a. Early Modern Disputations and Dissertations in an Interdisciplinary and European Context. (Intersections 71.) Leiden: Brill.
https://doi.org/10.1163/9789004436206

Seidel, Robert; Marti, Hanspeter; Friedenthal, Meelis 2020b. Introduction. – Early Modern Disputations and Dissertations in an Interdisciplinary and European Context. (Inter­sections 71.) Toim R. Seidel, H. Marti, M. Friedenthal. Leiden: Brill, lk 1–33.
https://doi.org/10.1163/9789004436206_002

Sjökvist, Peter 2020. Dedicatory Practices in Early Uppsala Dissertations. – Early Modern Disputations and Dissertations in an Interdisciplinary and European Context. (Intersections 71.) Toim Robert Seidel, Hanspeter Marti, Meelis Friedenthal. Leiden: Brill, lk 681–702.
https://doi.org/10.1163/9789004436206_027

Smith, Kurt 2018. Descartes’ Life and Works. – The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2018 Edition.) Toim Edward N. Zalta.
https://plato.stanford.edu/archives/win2018/entries/descartes-works/

Sylla, Edith Dudley 2005. Swester Katrei and Gregory of Rimini: Angels, God, and Mathematics in the Fourteenth Century. – Mathematics and the Divine. A Historic Study. Toim Teun Koetsier, Luc Bergmans. Amsterdam: Elsevier, lk 249–271.
https://doi.org/10.1016/B978-044450328-2/50015-1

Tartu Ülikooli ajaloo allikaid. I, Academia Gustaviana. A) Ürikuid ja dokumente. Quellen zur Geschichte der Universität Tartu (Dorpat). I, Academia Gustaviana. A) Urkunden und Dokumente. Koost Juhan Vasar. Tartu: [Tartu Ülikool], 1932.

Thomas Aquinas 2020. Thomas Aquinas’s Quodlibetal Questions. Tlk Turner Nevitt, Davies Brian. New York: Oxford University Press.

Thomasius, Christian 1725. Dissertatio inauguralis juridica, De non rescindendo contractu conductionis ob metum spectrorum, quam … præside Dn. Christiano Thomasio, … pro licentia summos in utroque jure honores obtinendi, in alma Fridericiana, … d. 10. April. 1711. Publico eruditorum examini submittit Jacob Immanuel Hamilton, Pomeranus. Recusa: Halle Magdeburgicae. Typis Christiani Henckelii, acad. typogr.
http://archive.org/details/bub_gb_jvHi9EEudVMC

Unonius, Olof; Ring, Magnus Benedicti 1642. Exercitium academicum de processu disputandi. Quod … sub præsidio D.M. Olavi Unonis Gavelii … placidæ philosophantium censuræ & disquisitioni submittit Magnus Benedicti Ring Wex. In aud. veteri a.d. [ ] maji horis consuetis. Upsaliæ, imprimebat Eschillus Matthiæ.

Viiding, Kristi; Orion, Jana; Päll, Janika (koost) 2007. O Dorpat, urbs addictissima musis … Valik 17. sajandi Tartu juhuluulet. Tallinn: Eesti Keele Sihtasutus.

Weijers, Olga 2015. A Scholar’s Paradise. Teaching and Debating in Medieval Paris. (Studies on the Faculty of Arts. History and Influence 2.) Turnhout: Brepols Publishers.
https://doi.org/10.1484/M.SFAHI-EB.5.112316