PDF

Estonian laskma-causative

https://doi.org/10.54013/kk798a3

Keywords: grammaticalization, causative construction, verb laskma, literary language, Estonian

The article provides an overview of the meanings of the Estonian core verb laskma (‘to let’), explains the development and usage of its grammatical constructions, and describes the most common semantic types of the laskma-causative (LET-causative). Data for this study were collected from corpora of written Estonian texts from the 16th century to the present.

The first instance of the laskma-causative is impossible to ascertain due to the grammatical constructions of laskma already appearing in written texts in the 16th and 17th centuries (explained as forced grammaticalization). However, the process of grammaticalization can be elucidated through the relationships among the meanings of laskma and bridging constructions.

The lexical meanings of laskma were categorized into four groups: ‘to move a substance somewhere or in some direction’, ‘to not hinder’, ‘to act at full speed’, and ‘to discharge something from a firearm’. The verb laskma appears in a permissive causative construction (causer + laskma + causee + Vda-inf), expressing the meaning of ‘to allow’. Laskma + Vda-inf also signifies ‘to ask someone to do something’. The usage of laskma + Vda-inf ‘to allow’ is the most frequent among all laskma usages in each century, currently accounting for 45% of all instances of laskma. Additionally, laskma appears in a phasal construction that denotes an initial phase (causer + laskma + causee + Vma-inf). The evolution of the da– and ma-infinitive constructions is demonstrated through the bridging constructions (“to allow to move into some place or state” and “to allow” (with the objective case)).

The cases of the construction laskma + Vda-inf (‘to allow’ or ‘to ask someone to do something’) that explicitly express causer and causee were analyzed in terms of semantic roles. Among 24 different types, the three most frequent types are AGENT-PATIENT-PROCESS (28%), AGENT-PATIENT-ACTION (21%) and AGENT-PATIENT-STATE (12%).

Kairit Tomson (b. 1986), MA, University of Tartu, Estonian and Finno-Ugric Linguistics, PhD Student (Jakobi 2, 51005 Tartu), kairit.tomson@ut.ee

References

VEEBIVARAD

Eesti kirjakeele korpus. https://www.cl.ut.ee/korpused/kasutajaliides/index.php?lang=et

EKSS = Eesti keele seletav sõnaraamat. https://www.eki.ee/dict/ekss/

etTenTen13 = Internetist alla laetud eestikeelsete veebilehtede korpus Keeleveebis. http://www.keeleveeb.ee/dict/corpus/ettenten/

etTenTen21 = Estonian Web corpus 2021. https://www.sketchengine.eu/ettenten-estonian-corpus

Sketch Engine. https://www.sketchengine.eu/

Sõnaveeb. https://sonaveeb.ee/

VAKK = Vana kirjakeele korpus. http://vakk.ut.ee/

 

KIRJANDUS

Ahrens, Eduard 1853. Grammatik der Ehstnischen Sprache Revalschen Dialektes. Kd II: ­Satzlehre. Reval: Kluge und Ström.

Comrie, Bernard 1989. Language Universals and Linguistic Typology. Oxford: Blackwell ­Publishers.

Diedrichsen, Elke 2015. Degrees of causativity in German lassen causative constructions. – Causation, Permission, and Transfer: Argument Realisation in GET, TAKE, PUT, GIVE and LET Verbs. (Studies in Language Companion Series 167.) Toim Brian Nolan, Gudrun Rawoen, E. Diedrichsen. Amsterdam: John Benjamins, lk 53–105. https://doi.org/10.1075/slcs.167.02die

Dixon, Robert M. W. 2000. A typology of causatives: Form, syntax and meaning. – Changing Valency: Case Studies in Transitivity. Toim R. M. W. Dixon, Alexandra Y. Aikhenvald. Cambridge: Cambridge University Press, lk 29–83. https://doi.org/10.1017/CBO9780511627750.003

EES = Eesti etümoloogia sõnaraamat. Peatoim Iris Metsmägi. Toim I. Metsmägi, Meeli ­Sedrik, Sven-Erik Soosaar. Tallinn: Eesti Keele Sihtasutus, Eesti Keele Instituut, 2012.

Erelt, Mati; Metslang, Helle 2004. Grammar and pragmatics: Changes in the paradigm of the Estonian imperative. – Linguistica Uralica, kd XL, nr 3, lk 161–178. https://doi.org/10.3176/lu.2004.3.01

Erelt, Mati; Metslang, Helle (toim) 2017. Eesti keele süntaks. (Eesti keele varamu 3.) Tartu: Tartu Ülikooli Kirjastus.

Heine, Bernd 2002. On the role of context in grammaticalization. – New Reflections on Grammaticalization. (Typological Studies in Language 49.) Toim Ilse Wischer, Gabriele Diewald. Amsterdam: John Benjamins, lk 83–101. https://doi.org/10.1075/tsl.49.08hei

Heine, Bernd 2018. Are there two different ways of approaching grammaticalization? – New Trends in Grammaticalization and Language Change. (Studies in Language Companion Series 202.) Toim Sylvie Hancil, Tine Breban, José Vicente Lozano. Amsterdam: John Benjamins, lk 23–54.

Heine, Bernd; Claudi, Ulrike; Hünnemeyer, Friederike 1991. Grammaticalization: A Conceptual Framework. Chicago–London: The University of Chicago Press.

Heine, Bernd; Kuteva, Tania 2005. Language Contact and Grammatical Change. (Cam­bridge Approaches to Language Contact.) Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511614132

Hopper, Paul J.; Traugott, Elizabeth Closs 2003. Grammaticalization. 2. tr. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139165525

Häkkinen, Kaisa 2005. Nykysuomen etymologinen sanakirja. 3. tr. Juva: WSOY.

Kasik, Reet 2001. Analytic causatives in Estonian. – Estonian: Typological Studies V. (Tartu Ülikooli eesti keele õppetooli toimetised 18.) Toim Mati Erelt. Tartu: Tartu Ülikooli ­Kirjastus, lk 77–122.

Klettenberg, Reet 2007a. Permissiivkonstruktsioon eesti kirjakeeles. Magistritöö. Tartu Ülikooli eesti keele osakond. http://hdl.handle.net/10062/2930

Klettenberg, Reet 2007b. Permissiivkonstruktsioonidest 17. ja 18. sajandi eesti kirja­keeles. – Grammatika és kontextus: új szempontok az uráli nyelvek kutatásában. Kielioppi ja konteksti: uusia näkökulmia uralilaisten kielten tutkimukseen. Grammatika ja kontekst: uued vaatenurgad uurali keelte uurimises. Grammar and Context: New Approaches to the Uralic Languages. Eötvös Loránd Tudományegyetem, Finnugor tanszék. Budapest, 2004. április 4–7. (Urálisztikai tanulmányok 17.) Toim Csepregi Márta, Virpi Masonen. Budapest, lk 133−145.

Kluge, Friedrich 2002. Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 24. tr. Toim Elmar Seebold. Berlin–New York: Walter de Gruyter.

Kuteva, Tania; Heine, Bernd; Hong, Bo; Long, Haiping; Narrog, Heiko; Rhee, Seongha 2019. World Lexicon of Grammaticalization. 2. tr. Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/9781316479704

Langacker, Ronald W. 1991. Foundations of Cognitive Grammar. Kd II: Descriptive Application. Stanford: Stanford University Press.

Lindström, Liina; Taremaa, Piia 2013. Semantilised rollid keeleuurimise vahendina. – ESUKA–JEFUL, kd 4, nr 1, lk 35–52. https://doi.org/10.12697/jeful.2013.4.1.03

Metslang, Helle 2000. Reflections on the development of a particle in Estonian. – Estonian: Typological Studies IV. (Tartu Ülikooli eesti keele õppetooli toimetised 14.) Toim Mati Erelt. Tartu, lk 59–86.

Metslang, Helle 2001. Eesti las – imperatiivivormist partikliks. – Congressus Nonus Internationalis Fenno-Ugristarum. 7.–13. 8. 2000, Tartu. Pars V, Dissertationes sectionum: ­Linguistica II. Toim Tõnu Seilenthal. Tartu, lk 372–377.

Narrog, Heiko; Heine, Bernd 2011. Introduction. – The Oxford Handbook of Grammaticalization. (Oxford Handbooks.) Toim H. Narrog, B. Heine. Oxford: Oxford University Press. https://doi.org/10.1093/oxfordhb/9780199586783.013.0001

Nau, Nicole 1995. Möglichkeiten und Mechanismen kontaktbewegten Sprachwandels unter besonderer Berücksichtung des Finnischen. (Edition Linguistik 8.) München: Lincom Europa.

Pakerys, Jurgis 2017. Baltic context of some Estonian periphrastic causative constructions. – ESUKA–JEFUL, kd 8, nr 1, lk 179–195. https://doi.org/10.12697/jeful.2017.8.1.10

Penjam, Pille 2008. Eesti kirjakeele da– ja ma-infinitiiviga konstruktsioonid. (Dissertationes philologiae Estonicae Universitatis Tartuensis 23.) Tartu: Tartu Ülikooli Kirjastus.

Saukkonen, Pauli 1965. Itämerensuomalaisten kielten tulosijainfinitiivirakenteiden historiaa. Kd I: Johdanto. Adverbiaali infinitiivi. (Suomalais-Ugrilaisen Seuran toimituksia 137.) Helsinki: Suomalais-Ugrilainen Seura.

SSA = Suomen sanojen alkuperä. Etymologinen sanakirja. Kd II: L–P. (Suomalaisen Kirjallisuuden Seuran toimituksia 556. Kotimaisten kielten tutkimuskeskuksen julkaisuja 62.) Helsinki: Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, Kotimaisten kielten tutkimuskeskus, 1995.

Talmy, Leonard 2003. Toward a Cognitive Semantics. Kd I: Concept Structuring Systems. 2. tr. (Language, Speech, and Communication.) Cambridge–London: The MIT Press.

Tamm, Anne 2012. Let me introduce the Estonian analytical causatives: The permissive and factitive laskma ‘let, make, have, allow, permit’. – Analytical Causatives: From ‘give’ and ‘come’ to ‘let’ and ‘make’. (Lincom Studies in Language Typology 24.) Toim Jaakko Leino, Ruprecht von Waldenfels. München: Lincom Europa, lk 247–289.

Tomson, Kairit 2018. Panema-verb ja selle grammatilised kasutused. – Keel ja Kirjandus, nr 3, lk 199–216. https://doi.org/10.54013/kk724a2

Tomson, Kairit 2020. Ajama-verbi polüseemia ja ajama-põhjustamiskonstruktsioon eesti kirjakeeles. – Keel ja Kirjandus, nr 6, lk 502–523. https://doi.org/10.54013/kk751a3

Tragel, Ilona 2003. Eesti keele tuumverbid. (Dissertationes linguisticae Universitatis Tartuensis 3.) Tartu: Tartu Ülikooli Kirjastus.

Van Valin, Robert D. Jr.; LaPolla, Randy John 1997. Syntax: Structure, Meaning and Function. (Cambridge Textbooks in Linguistics.) Cambridge: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9781139166799

Vendler, Zeno 1957. Verbs and times. – The Philosophical Review, kd 66, nr 2, lk 143–160. https://doi.org/10.2307/2182371

Waldenfels, Ruprecht von 2015. Grammaticalization of ’give’ in Slavic between drift and contact: Causative, modal, imperative, existential, optative and volative constructions. – Causation, Permission, and Transfer: Argument Realisation in GET, TAKE, PUT, GIVE and LET Verbs. (Studies in Language Companion Series 167.) Toim Brian Nolan, Gudrun Rawoen, Elke Diedrichsen. Amsterdam: John Benjamins, lk 107–127. https://doi.org/10.1075/slcs.167.03wal

Wiedemann, Ferdinand Johann 1875. Grammatik der ehstnischen Sprache, zunächst wie sie in Mittelehstland gesprochen wird, mit Berücksichtigung der anderen Dialekte. ­St.-Pétersbourg.

Wiedemann, Ferdinand Johann 1923. Eesti-saksa sõnaraamat. Kolmas, muutmata trükk teisest, dr. Jakob Hurt’i poolt redigeeritud väljaandest. Tartu: Eesti Kirjanduse Seltsi ­Kirjastus.