PDF

Poetics of the leitmotifs in Jaan Kross’s novel The Czar’s Madman

https://doi.org/10.54013/kk661a3

The specifics of the technique of leitmotifs as used by Jaan Kross in his novel Keisri hull („The Czar’s Madman”, 1978) is discussed. According to the tradition of literary theory, leitmotif means a recurrent text element (word, phrase, parallel episodes etc.), which in combination with other analogously recurrent elements serves to build up the specific compositional structure of the text. This kind of text structuring is found in J. Kross’s novel The Czar’s Madman, which (as well as some other historical novels by the same author, esp. Kolme katku vahel („Between Three Plagues”) and Professor Martensi ärasõit („Professor Martens’ Departure”) is, in this article, classified under the 20th-century neo-mythological novels. Neo-mythological texts are characterized by antique or Biblical images forming a special layer in the text and lending the novel an eternal perspective. Likewise, in „The Czar’s Madman” we find not only the technique of leitmotifs but also persistent reference to symbols from the Old and New Testaments, parallel presentation of the historical and notional symbolic levels, a deep-going psychological insight revealed in descriptions of the subconscious and in inner monologues.

References

Bertram, Dr. [Schultz, Georg-Julius von] 1868. Doctor Fählmann. – Dorpats Größen und Typen vor vierzig Jahren. Dorpat: W. Gläsers Verlag, lk 57–64.

Dostojevski, Fjodor 1995. Märkmeid surnud majast. Tõlkinud Johannes Seilenthal ja Lembe Hiedel. Tallinn: Hortus Litterarum.

Hueck, Alexander von 1845. Darstellung der landwirtschaftlichen Verhältnisse in Esth-, Liv- und Curland. Leipzig: Verlag von Otto Wigand.

Kirss, Tiina 1991. Optika Jaan Krossi ajaloolistes romaanides. – Looming, nr 1, lk 113–120.

Kisseljova, Ljubov 2010. Vene ajalugu ja kultuur Jaan Krossi romaanis „Keisri hull”. – Keel ja Kirjandus, nr 5, lk 321–330.

Kisseljova, Ljubov 2011. Tegelased ja nende prototüübid Jaan Krossi novelli „Kolmandad mäed” ja näidendi „Doktor Karelli raske öö” põhjal. – Keel ja Kirjandus, nr 6, lk 401–415.

Kivimäe, Jüri 1979. Draama Võisikul ehk Keisri hull. – Keel ja Kirjandus, nr 5, lk 304–307.

Kross, Jaan 2003. Omaeluloolisus ja alltekst. 1998. aastal Tartu Ülikooli filosoofiateaduskonna vabade kunstide professorina peetud loengud. Tallinn: Eesti Keele Sihtasutus.

Kross, Jaan 2010. Keisri hull. Tallinn: Eesti Päevaleht.

Krull, Hasso 2000. Kafka eesti kirjanduses. – H. Krull, Millimallikas. Kirjutised 1996–2000. Tallinn: Vagabund, lk 75–91.

Laanes, Eneken 2004. Jakob Mättik Jaan Krossi „Keisri hullus”: jutustajast tegelaseks. – Kultuuri maailmad. Cultural Worlds. (Acta Collegii Humaniorum Estoniensis. Eesti Humanitaarinstituudi toimetised, nr 4.) Tallinn, lk 201–219.

Lotman, Juri 2005. Väga ühiskondlik, väga vajalik raamat. – Metamorfiline Kross. Sissevaateid Jaan Krossi loomingusse. Tallinn: Underi ja Tuglase Kirjanduskeskus, lk 67–71.

Mann, Thomas 1987.Doktor Faustus. Saksa helilooja A. Leverkühni elu, jutustatud ühe sõbra poolt. Saksa keelest tõlkinud Helga Kross.Tallinn: Eesti Raamat.

Mühlmann, Wilhelm Emil 1947. Don Quixote. Die Tragödie des irrenden Ritters. Hamburg: H. von Hugo.

Pild, Lea 2011. Ärasõit kui vabanemine. Eesti teema ja Tolstoi traditsioon Jaan Krossi romaanis „Professor Martensi ärasõit”. – Keel ja Kirjandus, nr 6, lk 416– 424.

Puškin, Aleksandr 1972. Luuletused. Poeemid. Tallinn: Eesti Raamat.

Rummo, Paul 1982. Kriminaalne lugu. – Kirjandus kriitiku pilguga. Artikleid, arvustusi ja aastaülevaateid. 1979–1980. Tallinn: Eesti Raamat, lk 18–23.

Tuisk, Astrid 1999. Ilus kui kjõbunikene: Kibuvits eesti rahva pärimuses. – Pro folkloristika, nr 6, lk 155–161.

Undusk, Jaan 1996. Sissejuhatus Tuglase kriitikasse. – Friedebert Tuglas. Kogutud teosed 7. Kriitika I. Kriitika II. Tallinn: Tuglase ja Underi Kirjanduskeskus.

Valgemäe Mardi 1993. „Keisri hull” ja „Hamlet”. – Vikerkaar, nr 7, lk 33–40.

Viires, Ants 2000. Puud ja inimesed. Tartu: Ilmamaa.

White, John I. 1971. Mythology in the Modern Novel. A Study of Prefigurative Techniques. Princeton: Princeton University Press.

Багно, Всеволод 1988. Дорогами Дон-Кихота. Москва: Книга.

Багно, Всеволод 2011. Зачарованный Дон-Кихот. – Октябрь, nr 1.

Гаспаров, Борис Михайлович1994. Литературные лейтмотивы. Очерки русской литературы XXвека. Москва: Наука.

Гинзбург, Лидия 1999. О психологической прозе. Москва: Intrada.

Державин, Гаврила 1957. Стихотворения. Ленинград: Советский писатель.

Достоевский, Федор 1974. Полное собрание сочинений. В 30-ти томах. Том IX. Ленинград: Наука.

Лотман, Юрий 2001. Новые материалы о начальном периоде знакомства с Шиллером в русской литературе. – Труды по русской и славянской филологии. Литературоведение. IV (Новая серия). Тарту,lk 9–51.

Лыжин, Николай 1859. Знакомство Жуковского со взглядами романтической школы. – Летописи русской литературы и древности,издаваемые Николаем Тихонравовым. Том 1. Москва: типография Грачева и Комп.,lk 59–78.

Мелетинский, Елеазар 1976. Поэтика мифа. Москва: Наука.

Минц, Зара 1979. О некоторых „неомифологических” текстах в творчествe русских символистов. – Блоковский сборник III. Творчество А. А. Блока и русская культура XXвека. Тарту: Тартуский государственный университет,lk 3–33.

Обломиевский, Дмитрий 1976. Князь Мышкин. – Достоевский: материалы и исследования. Том 2. Ленинград: Институт русской литературы (Пушкинский Дом),lk 284–296.

Предтеченский, Анатолий 1953. Современник декабристов – Т. Г. Бок. Таллин: Эстонское государственное издательство.

Пушкин, Александр 1955. Сочинения в трех томах.Том 2. Москва: Государственное издательство художественной литературы.